Powszechna Encyklopedia Filozofii w Rzymie

W kolebce chrześcijaństwa i kultury

Przedsięwzięcie Powszechnej Encyklopedii Filozofii narodziło się w lubelskim środowisku filozoficznym skupiającym się obecnie w Polskim Towarzystwie Tomasza z Akwinu. W Encyklopedii zostaną omówione podstawowe problemy i pojęcia filozoficzne, systemy filozoficzne, które wyłoniły się w dziejach oraz biogramy wielkich twórców i interpretatorów myśli filozoficznej, którzy znacząco oddziałali na kultury ze szczególnym uwzględnieniem przedstawicieli polskiej myśli filozoficznej. Powszechna Encyklopedia Filozofii jest zaplanowana w 8 tomach formatu A4. Każdy z tomów będzie zawiera ok. 500 haseł na ok. 900 stronach. Poszczególne tomy będą ukazywać się w cyklu rocznym. Pierwszy tom ukazał się w grudniu 2000 r.

Dnia 14 grudnia ubiegłego roku Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu zorganizowało promocję I tomu Powszechnej Encyklopedii Filozofii. Promocja odbyła się w ramach III Sympozjum Metafizycznego z cyklu "Zadania współczesnej metafizyki" pt. "Osoba i sposoby jej realizowania w kulturze". Celem sympozjum było dokonanie refleksji nad podstawowymi płaszczyznami osobowego spełniania się człowieka w kulturze, którymi są nauka, moralność, sztuka i religia. Otwarcia sympozjum dokonał Rektor KUL ks. prof. Andrzej Szostek, który powiedział, że "filozofowie są po to, by złudzenia i zagrożenia (odnoszące się do rozumienia człowieka) potrafili wcześniej od innych dostrzec i bardziej gruntownie zanalizować. Filozofowie są po to, by w innych budzić filozofa: człowieka myślącego samodzielnie i uczciwie. Dobrze więc się stało, że organizatorzy tegorocznego sympozjum odbywającego się w Roku Wielkiego Jubileuszu Wcielenia Syna Bożego, a więc w roku, gdy chrześcijanie szczególnie uroczyście świętują wywyższenie ludzkiej natury postanowili skupić uwagę na ludzkiej osobie w kontekście kultury, na osobie i sposobach jej spełniania w kulturze. Wolno mieć nadzieję, że temat ten (...) pozwoli lepiej poznać i zrozumieć perspektywę rozwoju ludzkiej osoby, ale i zagrożenia, które na drodze tego rozwoju stoją". Wykłady w I części sympozjum wygłosili: o. prof. Mieczysław A. Krąpiec, który podjął refleksję nad integralną koncepcją człowieka, ks. prof. Ignacy Dec wskazał różne typy personalizmu. S. prof. Zofia J. Zdybicka podjęła temat religii jako drogi spełniania się osoby ludzkiej, a prof. Henryk Kiereś "Kultura drogą realizacji życia osobowego człowieka".

W części II Sympozjum o godz. 15.00 w auli im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego KUL rozpoczęła się promocja I tomu Powszechnej Encyklopedii Filozofii. Na temat Encyklopedii wypowiadali się członkowie Komitetu Naukowego. Część promocyjną prowadzoną przez dr Włodzimierza Dłubacza rozpoczął wykład prof. Piotra Jaroszyńskiego poświęcony formie klasycznego kształcenia (enkyklo paideia). O. prof. Mieczysław A. Krąpiec mówił o potrzebie i wadze Powszechnej Encyklopedii Filozofii dla polskiej kultury, a ks. prof. Andrzej Maryniarczyk o specyfice przygotowywanej przez Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu Encyklopedii Filozofii.

Na ręce Syna Narodu Polskiego

Powszechna Encyklopedia Filozofii została zadedykowana Narodowi Polskiemu na ręce Jego Największego Syna Ojca Świętego Jana Pawła II. Zapytany o pomysł tej dedykacji o. Krąpiec - inicjator całego przedsięwzięcia - odpowiedział, że "Zawirowania we współczesnej kulturze pochodzą z pewnych ujęć zdeformowanej filozofii, które były przedmiotem częstych rozmów z Ojcem Świętym, jeszcze wtedy, gdy był na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim naszym profesorem, a także wtedy gdy był już papieżem. Mówiliśmy wówczas, że współczesna kultura musi nawiązywać do podstawowych rozwiązań filozoficznych, które w społeczeństwie o kulturze chrześcijańskiej były u samego niemal początku. Z tych podstawowych rozwiązań każdy naród czerpie siłę dla swego rozwoju. Z tej racji postanowiliśmy Encyklopedię zadedykować właśnie Narodowi Polskiemu na ręce Ojca Świętego Jana Pawła II. Narodowi Polskiemu, z uwagi na to, że jest narodem o starej kulturze, która jednak nie zdobyła się, jak do tej pory, na ukazanie podstaw filozoficznych tej kultury. W średniowieczu, w czasach renesansu niewątpliwie byliśmy włączeni w ogólny nurt kultury, jednak po kartezjanizmie, po filozofii podmiotu rozwój filozofii poszedł w innym kierunku, w kierunku subiektywizmu, i to subiektywizmu na wielu płaszczyznach - na płaszczyźnie racjonalnej, emocjonalnej, uczuciowej. Konieczne było zatem zaprezentowanie klasycznych filozoficznych rozwiązań, które pojawiły się w historii, by lepiej rozumieć to, co dzieje się w kulturze (nauce, etyce, religii i sztuce). Powszechna Encyklopedia Filozofii jest zatem inna aniżeli encyklopedie współczesne pojawiające się w Europie, jest bowiem encyklopedią problemową to znaczy chce wskazywać na realne problemy i ich rozwiązania".

Encyklopedia w Rzymie

Po oficjalnej prezentacji I tomu PEF 29 grudnia 2000 r. przedstawiciele Komitetu Naukowego udali się do Rzymu, ażeby złożyć Ojcu Świętemu w darze przedsięwzięcie Encyklopedii oraz wydany już I tom Powszechnej Encyklopedii Filozofii.

O. Krąpiec - zapytany o spotkanie z Janem Pawłem II - powiedział: "Ojciec Święty przyjął nas prywatnie wyrażając wielką radość z naszego przyjazdu i podjętych prac owocujących wydaniem I tomu Encyklopedii. Wyrazem tej radości było udzielenie wsparcia materialnego dla dalszych prac nad Encyklopedią z uwagi na naszą trudną sytuację - Powszechna Encyklopedia Filozofii jest przygotowywana i wydawana dzięki ofiarności społeczeństwa polskiego".

Sprawiliście mi radość

"Moment wręczenia przez o. prof. M. A. Krąpca Ojcu Świętemu Janowi Pawłowi II Powszechnej Encyklopedii Filozofii był wielkim wydarzeniem" - mówi s. prof. Zofia J. Zdybicka - a dla nas jego uczestników głębokim przeżyciem. Bo oto pierwszy, a może i jedyny raz w dziejach Ojcu Świętemu, Powszechnemu Nauczycielowi Kościoła zostaje wręczone Jemu dedykowane dzieło, które jest owocem pracy środowiska filozoficznego, którego On sam przez 24 lata był profesorem i współtwórcą. Przyjmuje nas Papież, dla O. Krąpca - kolega uniwersytecki, dla nas niezapomniany profesor. Czuliśmy wielką jedność "w wierze i filozofii" (Fides et ratio)". Siostra Profesor dodaje ze wzruszeniem: "Było to spotkanie niezapomniane. Ojciec Święty okazał wielkie zainteresowanie Encyklopedią, naszym środowiskiem, sytuacją filozofii w Polsce. Poświęcił nam wiele swego cennego czasu, i swymi słowami uradował nas ogromnie. Powiedział: "Sprawiliście mi wielką radość swoim przybyciem".

Zobowiązanie

"To co zapadło najgłębiej w moją pamięć i serce to świadomość zobowiązania, które tym uroczystym spotkaniem zaciągnęliśmy" - powiedział ks. prof. Andrzej Maryniarczyk, redaktor naczelny Encyklopedii - "Miałem bowiem poczucie, że jestem świadkiem i zarazem uczestnikiem czegoś co przekracza wymiar tego wspaniałego spotkania. Uświadomiłem bowiem sobie, że akt ofiarowania nie tylko I tomu Encyklopedii, ale równocześnie całego tego przedsięwzięcia na ręce Papieża Narodowi Polskiemu, jest równoznaczny ze złożeniem w pewnej mierze przyrzeczenia wypełnienia do końca tej pracy, a na świadka tego zobowiązania został poproszony Ojciec Święty Jan Paweł II, Syn tego Narodu. Fakt ten zobowiązuje nas do organizowania dalszych prac i troski o ich jakość, ale i tempo, by to przyrzeczenie wypełnić".

Encyklopedia wymaga bowiem ogromnej i żmudnej pracy . W pracy nad I tomem wzięło udział ok. 130 osób czy to w pisaniu haseł, w ich opracowywaniu i redagowaniu, czy to w redakcji technicznej i przygotowaniu do druku całego już tomu. "Wielu ludzi pracuje głównie - wskazuje o. Krąpiec - przy zagadnieniach biogramów filozofów, ale także przy przeglądach różnych rozwiązań filozoficznych. Jest to praca zaplanowana na długie lata, a więc zasadniczo wymaga przestawienia swoich planów osobistej pracy naukowej z uwagi na konieczność skupienia się na hasłach wymaganych aktualnie, lub później dla Encyklopedii". W opracowaniu haseł biorą udział filozofowie z polskich (Lublin, Warszawa, Wrocław, Kraków, Poznań, Gdańsk, Olsztyn, Toruń i in..) i zagranicznych ośrodków naukowych (Hiszpania, Włochy, Francja, Stany Zjednoczone, Rosja, Ukraina, Białoruś, Estonia, Słowacja, Litwa i in.). Tak szeroką współpracę ułatwia fakt włączenia się Polskiego Towarzystwa Tomasza z Akwinu - wydawcy Encyklopedii do Societa Internazionale Tommaso d' Aquino.

Wymiar historyczny spotkania

Zapytany o wymiar historyczny spotkania z Ojcem Świętym ks. Maryniarczyk odpowiedział: "Mogłem się też naocznie przekonać o tym, o czym często z historii się dowiadujemy, że Kościół pełnił w krajach, do których niesie Dobrą Nowinę o zbawieniu człowieka także mecenat nad kulturą, która jest zewnętrznym wyrazem ducha człowieka, jak i całych społeczeństw. Przyjęcie naszej grupy, jako przedstawicieli całego zespołu, który pracował nad przygotowaniem tego dzieła, troska o to, by było ono dalej kontynuowane, pełne życzliwości i zachęty słowa, a także i konkretna pomoc materialna, to wszystko jest żywym świadectwem służby Kościoła współczesnym ludom i narodom".

Rzym kolebką kultury

"Niezapomnianym jest też i to - kontynuuje ks. Maryniarczyk - że dzieło to zostało złożone w Rzymie, który jest nie tylko kolebką chrześcijaństwa, ale i kultury. Chrześcijaństwo bowiem przypomina, że kultura wtedy jest "wysoka", kiedy staje się ludzka, to znaczy kiedy służy rozwojowi osoby ludzkiej. Prawdziwie zaś ludzka kultura czyni chrześcijaństwo bardziej czytelnym i obejmującym wszystkie sfery działalności ludzkiej, a więc sferę nauki, moralności, religii i sztuki. Pozostawienie Encyklopedii, która ma służyć do kształcenia podstaw tej kultury w mieście Rzymie i w Watykanie, gdzie każdy skrawek ziemi jest świadectwem dziedzictwa kultury to rzecz przekraczająca wymiar jednorazowego spotkania".

Kolejne książki - dary

Egzemplarze Encyklopedii zostały także w Watykanie wręczone innym osobom. "Ofiarowaliśmy Encyklopedię prefektowi Kongregacji ds. Studiów ks. kard. Zenonowi Grocholewskiemu, ks. kard. Deskur, który zajmował się środkami masowego przekazu i abp Wesołemu, który jest duszpasterzem całej Polonii z prośbą ażeby właśnie Polonii przedstawił naszą pracę. Wszędzie spotkaliśmy się z ogromnie życzliwym przyjęciem, wdzięcznością i uznaniem za to, że tego rodzaju praca powstała". Oprócz tego zostały zawiezione Ojcu Świętemu inne jeszcze pozycje wydawnicze - "Wprowadzenie do filozofii", "Rozważania o narodzie", "O chrześcijańską kulturę". "Wprowadzenie do filozofii" - mówi o. Krąpiec - posiada na początku list Ojca Świętego z zachętą, żeby tego rodzaju pracę studiować. Zresztą jest to jedyny przypadek w dziejach Kościoła, że Ojciec Święty zachęca do studium jakiejś wydanej na temat filozofii pracy". O. Krąpiec nadmienia przy tym, że "Ojciec Święty jest filozofem, jednym z współtwórców i przedstawicieli tzw. Lubelskiej Szkoły Filozoficznej. W Encyklice Fides et ratio pokazuje, że konieczny jest powrót do filozofii rozumianej jako wyjaśnianie świata realnego osób, realnych rzeczy, wyjaśniania w oparciu o wskazanie ostatecznych przyczyn istnienia otaczającej nas rzeczywistości, a nie prześciganie się w konstruowaniu nowych teorii".

« powrót