Internetowa wersja Encyklopedii
  polishenglish 
 

O V tomie Powszechnej Encyklopedii Filozofii, zamierzeniach i niespodziankach

Rozmowa z ks. prof. dr hab. Andrzejem Maryniarczykiem SDB, Redaktorem Naczelnym Powszechnej Encyklopedii Filozofii, członkiem Komitetu Naukowego PEF i wiceprezesem Polskiego Towarzystwa Tomasza z Akwinu (oddziału Societa Internazionale Tommaso d'Aquino).

V tom Powszechnej Encyklopedii Filozofii ukazał się zgodnie z zapowiedzią po upływie kolejnego roku. Czego wymaga sprostanie takiej obietnicy od zespołu PEF i redaktora naczelnego?

Dotrzymywanie corocznego tempa przygotowania poszczególnych tomów Encyklopedii wymaga przede wszystkim wielkiej determinacji całego zespołu, w tym przede wszystkim piszących do Encyklopedii autorów haseł jak i opracowujących hasła redaktorów merytorycznych, redaktorów korekty i bibliografii. Dotrzymanie tej obietnicy wymaga przede wszystkim zgodnej współpracy całego zespołu. Staramy się jej sprostać z myślą przede wszystkim o autorach i o naszych subskrybentach, którzy kupując Encyklopedię dźwigają ciężar zapłaty za prace autorów, redakcji i druk poszczególnych tomów. Subskrybenci umożliwiają, dzięki zakupowi wydrukowanych egzemplarzy PEF, na rytmiczne i na odpowiednim poziomie prace.

Jakie litery i zagadnienia objął V tom Encyklopedii? Czy walor "powszechności" Encyklopedii został i w tym tomie utrzymany (pamiętamy bowiem, że pierwsze zarzuty przy staraniach w latach 1998-2000 o grant badawczy KBN dotyczyły właśnie "powszechności")?

W tomie V udało nam się zmieścić hasła od litery Ir do Ko. Tom obejmuje bogaty i ciekawy materiał, również z uwagi na realizację przyjętej na początku zasady, że opracowywana Encyklopedia Filozofii będzie miała charakter "powszechny" tzn. nie zamknie się w kręgu jedynie filozofii europejskiej. Sprawia to, że nasza Encyklopedia jest wyjątkowym wydawnictwem w porównaniu z istniejącymi już zagranicznymi encyklopediami filozoficznymi. Ale zarazem musi uwzględnić bardzo szeroki obszar problematyki, czemu staramy się sprostać jak najlepiej prosząc o współpracę specjalistów z różnych dziedzin filozofii. Poszerza się zatem grono autorów haseł i współpracowników z całej Polski a także i z zagranicy, co jest zjawiskiem bardzo korzystnym dla pierwszej polskiej Encyklopedii Filozofii. "Powszechność" V tomu PEF przejawia się tym, że obok haseł dotyczących problemów formułowanych w ramach filozofii europejskiej takich jak: istnienie, istota, język, prawo (ius) i prezentacji nośnych w kulturze nurtów takich jak kartezjanizm, kantyzm i inne czytelnik napotka w tym tomie sporo informacji na temat filozofów z krajów bałkańskich (np. z Serbii, Chorwacji, Bośni) a także z Rumunii, Bułgarii czy Słowenii i uprawianej przez nich filozofii. Z kolei z kręgu myśli Wschodu (bliskiego i dalekiego) czytelnik ma okazję zapoznać się miedzy innymi z koncepcją filozofii islamu czy filozofii japońskiej a także i innymi zagadnieniami filozofii hinduskiej, chińskiej, koreańskiej, żydowskiej czy arabskiej. Przybliżenie polskiemu czytelnikowi rozumienia świata i człowieka, z jakim spotykamy się w ramach szeroko pojętej filozofii Wschodu, jest rzeczą wyjątkową w polskiej i zagranicznej literaturze filozoficznej. Odnotowujemy także wzrost zainteresowania Encyklopedią i zrozumienie jak bardzo jest ona potrzebna nie tylko filozofom, ale i całej humanistyce czy nawet naukom ścisłym. Pogłębia się zrozumienie - czym się szczególnie cieszymy - tego, że filozofia dostarcza rozumienia świata osób i rzeczy, bez którego nie można uprawiać odpowiedzialnie żadnej dziedziny nauki, w tym także i nauk matematyczno-przyrodniczych.

Z jakimi trudnościami spotyka się redakcja przy opracowywaniu tego dzieła i jakie niespodzianki zdarzają się przy pracy z tak "żywym" materiałem?

Trudności, które najczęściej towarzyszą tego typu dziełom, to przede wszystkim problem dyscypliny czasowej i objętościowej przy przygotowywaniu haseł. Jednak i w tym zakresie jest coraz lepiej. Autorzy widzą bowiem, że owoc ich pracy ukazuje się drukiem systematycznie. Starają się więc nie opóźniać tych prac i zachowywać rozsądne ramy objętościowe. Inny problem, który pojawia się w trakcie prac, a który jest pewnym ewenementem związanym z dziejami naszej polskiej filozofii, to problem opracowywania biogramów filozofów, którzy żyli i działali w okresie panującej na wszystkich uczelniach i instytucjach państwowych ideologii marksistowskiej. Dotyczy to zwłaszcza biogramów tych filozofów, którzy byli w szerzenie tej ideologii czynnie zaangażowani, a co nie miało nic wspólnego z rzetelną dyskusją filozoficzną. Niektórzy starają się przy opracowywaniu biogramów tych filozofów fakty te przemilczać. Zresztą to można łatwo sprawdzić sięgając do krążących w Polsce słowników biograficznych w rodzaju "Kto jest kim w Polsce?". W ten sposób pojawia się jakaś dziwna moda na cenzurowanie biogramów z przykrych czy smutnych faktów. Podobnie, choć tu sprawa jest już trochę inna, pojawiają się problemy z tzw. "idolami" minionego systemu. Zauważa się strach przed ich swoistym "odbrązowieniem". Taki przypadek pojawił się przykładowo przy biogramie prof. Tadeusza Kotarbińskiego, a dotyczył faktu, że przyjął on pod koniec życia sakrament namaszczenia chorych. Wzbudzało to opór w pierwszym autorze tego hasła przed odnotowaniem tego faktu w biogramie. Fakt ten bowiem naruszał utworzony przez marksizm obraz wzorowego "wolnomyśliciela".

Księże Profesorze, każdy z tomów Encyklopedii jest opatrzony mottem. W jego skład wchodzą cytaty z dzieł klasyków myśli filozoficznej. Jaki jest cel zamieszczania np. w V tomie cytatów na temat istnienia czy prawa?

Cytaty te nawiązują do najważniejszych problemów poruszanych w danym tomie Encyklopedii. Motto najnowszego V tomu PEF tworzą sformułowania Tomasza z Akwinu ("Istnienie jest czymś najdoskonalszym ze wszystkiego; jest bowiem przyporządkowane do wszystkiego jako akt"; "Prawo lub to co sprawiedliwe jest stanem uzgodnienia się z drugim [człowiekiem] na sposób jakiejś równości"), w których podkreślona jest waga istnienia i naczelny sens prawa. Cytaty zamieszczane w języku oryginału (greckim lub łaciński) oraz w polskim przekładzie są świadomie wybierane najczęściej z dzieł Tomasza, a to dla podkreślenia, że wydawcą Powszechnej Encyklopedii Filozofii jest Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu i że jego realistyczny sposób filozofowania jest nam najbliższy. Drugim powodem jest chęć chociażby ułamkowego przedstawienia tekstu źródłowego, czy zaprezentowania języków filozofii jak greka czy język łaciński, który w sposób bardzo syntetyczny ujmuje najgłębsze nawet prawdy.

Jakie ważne zagadnienia znajdą się w tomie VI, nad którym obecnie trwają prace?

W VI tomie znajdą się pozostałe hasła na literę K, z których można wspomnieć ważne hasło "kultura", "krytyka", "kryzys", "kwadrat logiczny" oraz cały szereg biogramów. Do tomu wejdą następnie hasła na litery L i Ł, a w tym ważne dla promocji polskiej myśli filozoficznej hasła "Lwowsko-warszawska Szkoła Filozoficzna" i "Lubelska Szkoła Filozoficzna" oraz biogramy niektórych przedstawicieli tych szkół jak Leśniewski, Łukaszewicz, Krąpiec, Kurdziałek. Z ważnych filozoficznych biogramów można też wspomnieć Leibniza czy Locke'a. Przygotowujemy także hasła na litery M i N, z których ważne zagadnienia to moralność, metafizyka, natura.

Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu obok prac nad Encyklopedią i innymi książkami filozoficznymi także prace nad nową serią wydawniczą "Biblioteka Filozofii Realistycznej".

"Biblioteka Filozofii Realistycznej" ma przybliżyć realistyczny sposób filozofowania na przykładzie prezentowanych prac klasyków filozofii realistycznej. Serie rozpoczynamy dziełem Ludzka wolność i jej granice o. prof. Mieczysława A. Krąpca, współtwórcy i nestora polskiej szkoły filozofii zwanej Lubelską Szkołą Filozoficzną. Pragniemy w gąszczu nurtów, systemów i metod filozoficznych proponować filozofię, która za swój przedmiot obiera realnie istniejący świat osób i rzecz. BFR jest owocem przekonania, że realistyczny typ filozofowania służy najlepiej człowiekowi gwarantując jego osobowy rozwój, jest fundamentem kultury w pełni humanistycznej i nie prowadzi na bezdroża nihilizmu.

Życzymy dalszych dobrych owoców pracy i dziękujemy za rozmowę


Katarzyna Stępień


« powrót

Copyright © 2010-2021 PTTA :: Wykonanie: Tomasz Żmuda