Recenzje

Zeszyty z metafizyki - recenzja

Polski oddział SITA jest wydawcą niezwykle ciekawej serii "Zeszyty z metafizyki" zeszyt 1 - O rozumieniu metafizyki. Monistyczna i dualistyczna interpretacja rzeczywistości (ss. 111), zeszyt 2 - Pluralistyczna interpretacja rzeczywistości. Dzieje arystotelesowskiej koncepcji substancji (ss. 125) - Lublin 1998. Zeszyt 3 poświęcony Św. Tomasza rozumieniu bytu: Realistyczna interpretacja rzeczywistości. Autorem jest ks. prof. Andrzej Maryniarczyk, uczeń i kontynuator myśli o. prof. Mieczysława A. Krąpca, wykładowca metafizyki, koncentrujący się w swoich badaniach nad metodami poznania metafizycznego oraz nad dziejami rozumienia substancji.

Seria "Zeszytów" stanowi wprowadzenie w główne zagadnienia metafizyki oraz w arkana filozoficznego, dorzecznego myślenia. W "Zeszycie I" Autor odkrywa przed czytelnikiem ogromne znaczenie, jakie ma dla człowieka i kultury rzetelne, metafizyczne poznanie. Metafizyka różnie była pojmowana i różne do dziś wiąże się z nią wyobrażenia. Są one najczęściej dalekie od prawdy. Bo przecież metafizyka już bardzo dawno "stała się synonimem poznania realistycznego, które jest nakierowane na rozumienie świata osób i rzeczy, i stanowi o mądrościowym charakterze filozofowania" (s. 11).

Jednym z warunków rzetelnego uprawiania filozofii i zarazem warunkiem, który zawsze w szkole lubelskiej był przestrzegany jest historyzm, a więc rozumiejące zapoznanie się z problemami filozoficznymi ukazującymi się w historii ludzkiej myśli. Stąd w Zeszytach Autor odsłania kolejne ujęcia poznawcze jakie pojawiały się w starożytności; nie jest to jednak sprawozdanie historyka z poglądów, ale krytyczne podejście metafizyka, w którym ukazują się konsekwencje i pułapki pierwszych, niedoskonałych poznawczych ujęć rzeczywistości. Chodzi to o dwa obrazy świata: monistyczny (fizycy jońscy) i dualistyczny (Platon). Okazuje się, że są one rezultatem zastosowania pewnego a priori: metody poznania zmysłowego w pierwszym wypadku i wzięcia sposobu poznawania za sposób istnienia rzeczy w drugim wypadku.

Osobne miejsce ("Zeszyt II") poświęcone jest pluralistycznej interpretacji rzeczywistości, którą zapoczątkował Arystoteles. W tej interpretacji mamy już do czynienia z pierwszymi zrębami filozoficznej realistycznej wizji, która swoje dopełnienie i zwieńczenie znajdzie w myśli i dorobku św. Tomasza z Akwinu. Właśnie realistycznej interpretacji rzeczywistości poświęcony jest "Zeszyt III", również objętościowo najobszerniejszy. Poprzez lekturę czytelnik wchodzi w rozumienie węzłowych punktów realistycznej interpretacji rzeczywistości, dostrzegając ich implikacje dla życia ludzkiego i świata kultury.

Trudną do przecenienia zaletą "Zeszytów" jest swoiste udokumentowanie przedstawianych interpretacji świata poprzez zamieszczenie klasycznych tekstów autorów, z którymi te interpretacje są związane.

Dzięki "Zeszytom" mamy możność zetknięcia się z myślicielami, których dzieło ma dla kultury Zachodu niebagatelne znaczenie. A co najważniejsze, możemy zapoznać się z realistycznym sposobem uprawiania filozofii, w którym w sposób jak najbardziej dokładny udało się wytłumaczyć rzeczywistość, w której żyje człowiek, pojąć ludzką naturę, ludzkie działanie zawsze otwarte na dobro i wreszcie przeznaczenie człowieka - ostateczne zjednoczenie z Absolutem, Bogiem, Stwórcą i Celem człowieka. Takie adekwatne tłumaczenie rzeczywistości stało się możliwe dzięki Tomaszowej wizji bytu, bytu realnie istniejącego, dostępnego ludzkiemu poznaniu.

Dobrze, że "Zeszyty" ukazują się właśnie dzisiaj, kiedy otacza nas niesłychany zamęt kulturowy. W dziedzinie filozofii i nauki objawia się on między innymi tym, że parający się nauką mają rozliczne kłopoty z odróżnianiem bytu od nie-bytu, tego co istnieje od tego co jest tylko wytworem fantazji. Taki stan rzeczy, jak choroba szerzący się wśród filozofów, znajduje oczywiście swoje konsekwencje w naszym życiu codziennym. Skoro bowiem nie można odróżnić bytu od nie-bytu, to nie można też odróżnić prawdy od fałszu, dobra od zła, piękna od szpetoty.

Takie lub inne rozumienie bytu leży zawsze u podstaw kultury i decyduje czy jest ona kulturą, która wspomaga człowieka, czy też jest raczej antykulturą, która człowiekowi zagraża. Tylko realistyczne rozumienie bytu - a takie właśnie ukazuje dowodnie Autor jako najpełniejsze i zwieńczające ludzką myśl - zapewnia prymat prawdy i osobowego dobra w życiu każdego człowieka i społeczeństwa.


Arkadiusz Robaczewski

« powrót