Wywiady

O potrzebie przewodnika po filozofii


Z ks. prof. dr hab. Andrzejem Maryniarczykiem SDB, Kierownikiem Katedry Metafizyki KUL i Prezesem Polskiego Towarzystwa Tomasza z Akwinu (oddział Società Internazionale Tommaso d’Aquino) rozmawia Katarzyna Stępień.

Jak dowiadujemy się z ogłoszonego 11 kwietnia br. werdyktu Kapituła Nagrody Wydawców Katolickich FENIKS 2013 dostrzegła wyjątkowość i unikatowość wydanego przez Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu dzieła: Słownik-Przewodnik filozoficzny. Osoby - problemy - terminy i przyznała mu wyróżnienie. Warto więc przybliżyć Czytelnikowi okoliczności opracowania i specyfikę Słownika-przewodnika filozoficznego. Jak powstał pomysł takiego dzieła?

Pomysł zrodził się dość spontanicznie. A mianowicie po wydaniu przez Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu dziesięciotomowej Powszechnej encyklopedii filozofii oraz dwutomowej Encyklopedii filozofii polskiej uświadomiliśmy sobie ogrom materiału, jaki zawierają w sobie te dwa wielkie działa. By ułatwić Czytelnikowi korzystanie z nich pojawił się pomysł, by opracować jednotomowy Słownik-przewodnik filozoficzny, w którym zostanie zebrane w sposób syntetyczny całe bogactwo dziedzictwa filozofii całego świata oraz na jej tle filozofii polskiej zgromadzone w obu encyklopediach. Z drugiej strony Słownik posłuży jako przewodnik po świecie osób, problemów, szkół i nurtów filozoficznych. Jest to pierwsze tego typu opracowanie, z jakim spotykamy się w polskiej literaturze filozoficznej, a także i światowej.

Słownik-przewodnik nie tylko w nazwie, ale i w konstrukcji różni się do wydanych przez Towarzystwo Tomasza z Akwinu dwóch encyklopedii. Co zatem jest charakterystycznego dla tego Słownika-przewodnika filozoficznego?

Staraliśmy się go zredagować w ten sposób, aby informacje zamieszczone w biogramach były bardzo zwięzłe, to samo dotyczy haseł przeglądowych i problemowych. W hasłach ograniczono się do podania bardzo skrótowej informacji o autorze, nurcie, szkole czy problemie. Oczywiście jest to wgląd bardzo uproszczony. Niemniej Czytelnik w sposób bardzo szybki może zorientować się co do filozofa: kiedy żył, czym się zajmował i jakie znaczące dzieła napisał. Podobnie ma się sprawa ze szkołami, nurtami czy problemami filozoficznymi. Dzięki temu Czytelnik otrzymuje rzeczywiście wgląd w całe dziedzictwo filozofii świata i Polski, a także orientację w podstawowych problemach, szkołach i nurtach filozoficznych.

W tytule Słownika jest zawarta informacja, że jest to także "przewodnik". Na czym owa funkcja "bycia przewodnikiem" miałaby polegać?

To, co było głównym motywem podjęcia się opracowania tego rodzaju Słownika-przewodnika filozoficznego, a co stanowi także o jego novum, to chęć poinformowania i nakierowania na całościowe i szersze opracowania dotyczące danego filozofa, szkoły, nurtu czy problemu, które Czytelnik może spotkać w polskich encyklopediach, kompendiach, leksykonach czy słownikach bibliograficznych. Dzięki temu Czytelnik, mając dostęp do różnorodnych i wieloaspektowych opracowań danego zagadnienia, otrzymuje niejako klucz do zdobycia szerokiej i zobiektywizowanej wiedzy na temat danego filozofa, nurtu, szkoły czy problemu. W tym właśnie ujawnia się funkcja "bycia przewodnikiem" po literaturze filozoficznej.

Słownik-przewodnik zawiera także zestaw terminów filozoficznych, z którymi spotykamy się w różnych tradycjach filozoficznych, a także i w różnych cywilizacjach. Pomysł bardzo oryginalny i zarazem pewnie okaże się bardzo pożyteczny. Czemu ma on w zamierzeniu redakcji służyć?

Rzeczywiście druga część Słownika-przewodnika obejmuje wykaz techniczny terminów filozoficznym. I ten element jest także ważnym novum tego Słownika-przewodnika. Zamieściliśmy w nim bowiem podstawowe filozoficzne terminy techniczne z takich języków jak: arabski, chiński, grecki, japoński, łaciński, sanskrycki czy palijski, które są charakterystyczne dla różnych kręgów i tradycji filozoficznych. Ich znajomość ma na celu ułatwić rozumienie czytanych i studiowanych tekstów filozoficznych. Słowniki terminów zostały opracowane w wersji dwustronnej (np. grecko-polski i polsko-grecki), zaś w przypadku filozofii wschodnich w wersji polsko - chińsko-japońsko-sanskrycko-plalijskiej sporządzono łączny słownik tych terminów celem ułatwienia Czytelnikowi porównywania ich znaczenia i wzajemnego uwarunkowania, a także i pochodności.

Do kogo adresowany jest ten Słownik-przewodnik filozoficzny i z jakim przesłaniem zwraca się do Czytelnika?

Mam nadzieję, że ten zamysł znajdzie uznanie wśród filozofów i humanistów, tak studentów, jak i nauczycieli, i przyczyni się do łatwiejszego oraz pełniejszego docierania do prawdy, która jest fundamentem poznania mądrościowego. Dziś w czasach permanentnego kryzysu ekonomicznego nie dostrzega się, że dosięga nas przede wszystkim kryzys myślenia. Upowszechnienie myślenia technokratycznego, choć przynosi konkretne korzyści pragmatyczne, to jednak zaczyna stawać się zagrożeniem dla budowania kultury humanistycznej. Drogą zaś do rozwoju tej kultury na miarę człowieka jest odbudowa podstaw mądrościowego poznania i temu winna służyć właśnie filozofia. Słownik-przewodnik filozoficzny jest więc taką podręczną "propedeutyką" filozofii. I jeśli choć w części dopomoże zbliżyć się temu, kto po niego sięgnie, do tego mądrościowego poznania, to spełni swój cel.

Serdecznie gratuluję wyróżnienia i dziękuję za rozmowę.

« powrót